امام (علیه السلام ) پس از بیان عناوین چهارگانه شاخه های هر یک از دعائم ایمان ، به چگونگی ارتباط آنها با آن پایه پرداخته که در حکم برهان ، استدلال و توضیح است :
صبر مقوله ای است که عواملی در ایجاد، تحقق و دوام آن موثرند، که در حدیث به آنها اشاره شده است .
1. شوق : با توجه به این که اشتیاق و عشق و رغبت به یک چیز، انسان را برای نیل به آن دعوت می کند و در پیمودن راه وصول به معشوق و محبوب و هموار کردن راه و رفع موانع لازم است و در این مسیر نیاز به تحمل مشقات و صبر و بردباری و نفس ستیزی می باشد، عامل شوق ، به انسان نیروی صبر و تحمل می بخشد، از این رو لازم است انسان در مسیر کسب ایمان و نخستین پایه آن (صبر) عشق و شوق به بهشت را در خود فراهم کند که امام علی (علیه السلام ) می فرماید:
فمن اشتاق الی الجنه سلا عن الشهوات ،
پس کسی که مشتاق بهشت باشد شهوات نفسانی را ترک کند.
2. اشفاق : یکی دیگر از عوامل تحقق صبر، ترس از جهنم است . در جای خود ثابت شده که دو چیز در تربیت موثر است : یکی تشویق و دیگری انذار و ترساندن . در این قسمت امام (علیه السلام ) به عامل دوم اشاره کرده و می فرماید:
و من اءشفق من النار رجع عن المحرمات (اجتنب المحرمات - نهج )
و کسی که از آتش دوزخ بترسد، از محرمات اعراض می نماید.
بنابراین ، لازم است انسان نسبت به عذاب آخرت و جهنم ، مطالعات و شناختی پیدا کند که در سایه آگاهی از مجازات های الهی ، در قبال معاصی و گناهان تحمل و صبر را پیشه خود سازد همان گونه که مطالعه نعمت های الهی در بهشت به انسان صبر و تحمل در ترک شهوات و انجام وظایف و تکالیف دینی عطا می کند.
3. زهد: یکی از اموری که موجب گمراهی و تباهی انسان را فراهم می آورد، رسیدن به اهداف دنیایی و لذات این عالم است ، که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
حب الدنیا راءس کل خطیئه (103)
دوستی دنیا و مظاهر آن ، ریشه همه خطاها و تباهی هاست .
بر این اساس ،، زهد و بی رغبتی به دنیا یکی از عوامل حفظ انسان از گمراهی و فساد است . از این رو، امیر مؤ منان (علیه السلام ) زهد را یکی دیگر از عوامل تحقق صبر معرفی کرده و می فرماید:
و من زهد فی الدنیا هانت علیه المصائب (استبان بالمصیبات - نهج )
و کسی که در دنیا بی رغبت باشد، مصائب بر او آسان می شود.
ضمن این که بی رغبتی و عدم دلبستگی به دنیا انسان را از گناهان زیادی باز می دارد و هر گونه ضرر و مصیبتی که بر انسان وارد می شود، صبر و تحمل او را افزون می کند، عدم رسیدن به نعمت های دنیا و نیز مصائب و اموری که از جانب حق تعالی به عنوان آزمایش الهی به انسان روی می آورد، آزمایش شونده را صبر و بردباری عطا می کند.
4. ترقب : یکی از نگرانی های روحی انسان ، اندیشه مرگ است و انسانی که فاقد ایمان مذهبی است دچار هیجان های شدید روحی و فکری می شود تا آن جا که گاه دست به خودکشی می زند - که در بحث های گذشته به این موضوع پرداخته شد - اما انسانی که در فرهنگ خداپرستی و ایمان مذهبی تربیت شده ، نه تنها مرگ به کامش تلخ نخواهد بود که در انتظار چنین سیری از عالم پست به عالم نورانی آخرت و وصول الی الله است و انسان با این بینش و نگرش ، در انجام کارهای خیر - که توشه آخرت است - پیشقدم می شود و با شتاب تمام به انجام کارهای خداپسند و اعمال صالح اقدام می کند. از این رو، امام (علیه السلام ) می فرماید:
و من راقب الموت سارع الی الخیرات ،
و کسی که منتظر مرگ باشد، به سوی خیرات می شتابد.
به جاست در ذیل این فراز از کلام امام (علیه السلام ) ذکر شود که با بالا رفتن درجه ایمان از راه اشتیاق به بهشت ، مؤ من به مقامی می رسد که بهشت مشتاق او می شود و در روایات زیادی نیز به آن اشاره شده است که بهشت مشتاق ملاقات و ورود گروهی از اصحاب ممتاز رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد مانند سخن پیامبر که فرمود:
الجنه تشتاق الیک یا علی ، الی عمار و سلمان و ابی ذر و المقداد(104)
که بر اساس این روایت ، پنج نفر مورد اشتیاق بهشت واقع شده اند و بهشتی که همه آرزوی دیدار و رفتن به آن را دارند، مشتاق ملاقات این بزرگواران است و روشن است چنین افرادی هرگز از مرگ نیز ترس به دل راه نمی دهند، بلکه مشتاق به این دروازه همیشگی و لقاء الله هستند.
ب ) شاخه های یقین

ادامه مطلب...

نوشته های دیگران ()
نویسنده متن فوق: » صفیر کبیر ( شنبه 89/1/21 :: ساعت 5:12 عصر )