کلیدهای بهداشتی یادگیری

بخش نخست
 
صبحانه فراموش نشود

آیا شما معمولاً صبحانه می‏خورید؟ بدون شک اگر به هوش و توانایی ذهنی و قدرت یادگیری و ادراک خود اهمیت می‏دهید، در هر شرایطی از خوردن یک صبحانه کامل صرف نظر نکنید. صبحانه برای کسانی که به کار فکری مشغولند، یکی از اصول اجتناب‏ناپذیر تندرستی و کارآیی است. سؤال اصلی ما این است: شما صبحانه چه می‏خورید؟ آیا می‏دانید آن چه به عنوان اولین غذای روز تناول می‏فرمایید، ارزشی بسیار بالاتر از سایر غذاها دارد؟ صبحانه باید چند خصوصیت عالی داشته باشد.
این خصوصیات عبارتند از:
1- سبک و زود هضم باشد تا برای هضم و جذب خود در بدن ایجاد زحمت ننماید و موجب صرف انرژی در دستگاه گوارش نشود.
2- سرشار از مواد انرژی زا باشد تا ساعت‏ها بی غذایی بدن را پس از خواب شبانه جبران نماید و انرژی لازم و مورد نیاز سیستم‏های مختلف بدن را در اختیار آنها قرار دهد.
3- به سرعت و آسانی در اختیار سلول‏ها خصوصاً سلول‏های مغزی قرار گیرد تا توانایی‏های فکری و ذهنی سریعاً به کار افتند و به اوج خود برسند.
طبق نظریه محققین غذاشناسی، بهترین صبحانه خوراکی‏هایی هستند که از کروبوهیدارت‏های طبیعی تشکیل شده باشند. در میان این گروه غذایی چند خوراکی بارز و برجسته وجود دارد که ارزش صبحانه ما را می‏افزایند و عبارتند از: کشمش، عسل و خرما.
فقط به یاد داشته باشید که قند و شکر سفید که در نان‏های شیرین و بیسکویت‏ها و کیک‏ها به کار می‏روند، نه تنها خواص فوق را ندارند، بلکه بعد از چند ساعت، اثر کاملاً معکوس بر جای گذارده و از ذخایر بدن خواهند کاست. قند و شکر تصفیه شده، ارزش مندترین اجزای غذایی خود را از دست می‏دهند و در گروه کربوهیدرات‏های زیان بار جای می‏گیرند.
سر به زیر نباشید

وقتی شما مدت زیادی روی کتاب خم می‏شوید و در حالی که سر به زیر افکنده‏اید و مطالب مذکور را مطالعه می‏کنید، آرام آرام با یک مشکل بهداشتی رو به رو می‏شوید. شما یکی از مهم‏ترین اصول بهداشتی مطالعه را نادیده گرفته‏اید. یکی از اصول اساسی مطالعه، رسیدن مقدار کافی خون به مغز است. وقتی به مغز شما خون کافی نمی‏رسد، توانایی یادگیری شما کاهش می‏یابد؛ یعنی سلول‏هایی که مسئول ضبط و نگه داری اطلاعات وارد شده هستند، غذا و اکسیژن کافی ندارند تا مسئولیت خود را به درستی انجام دهند و سلول‏های مغز شما با سرعت روخوانی شما هماهنگی ندارند؛ یعنی شما بدون هیچ دلیلی، کارآیی خود را کاهش داده‏اید و آن وقت هر چه بیشتر می‏خوانید، کمتر یاد می‏گیرید.
وقتی که سر از ناحیه مفصل میان جمجمه و ستون فقرات زاویه حاده پیدا می‏کند و عضلات ناحیه جلوی گردن به یکدیگر فشرده می‏شوند، مهم‏ترین عروق ناحیه گردن یعنی عروق (کاروتید) تحت فشار قرار می‏گیرند و به راحتی نمی‏توانند عمل خونرسانی و انتقال اکسیژن و گلوکز به مغز را انجام دهند و همه آن چه بر شمردیم، یک به یک اتفاق خواهد افتاد.
اگر شما به چند نکته بسیار آسان و کوچک زیر دقت کنید، به این عارضه گرفتار نمی‏شوید؛
ارتفاع میز و صندلی خود را به گونه‏ای تنظیم کنید که برای خواندن کتاب نیازی به خم کردن سر نباشد. ارتفاع بلند صندلی و کوتاهی میز، معمولاً علت اصلی این حادثه ناگوار است.
در حالت نشسته و بدون میز و صندلی، از قرار دادن کتاب روی پاها و خم کردن سر بر روی آن خود داری کنید. در حالت نشسته روی زمین، بهترین وضعیت برای مطالعه آن ست که کتاب را در دستان خود بگیرید و آن را تا راتفاع مناسبی بالا بیاورید.
وقتی کتاب مختصری پایین‏تر از سرشماست، سعی کنید بیشتر نگاه خود را به سمت کتاب پایین بیاورید؛ نه سر خود را.
در حین مطالعه هر چند دقیقه یک بار سر خود را کاملاً راست نگه دارید و چند لحظه در این حالت نگه دارید. از این فرصت می‏توانید برای مرور مطالبی که مطالعه نموده‏اید، استفاده کنید و بدانید که آنها را در ذهن خود حک می‏کنید؛ چون در بهترین فرصت، آنها را به ذهن خود وارد می‏سازید و آن لحظه ورود خون تازه به سلول‏های مغزی است.
حمام کنید و درس بخوانید

شما در هفته چند بار حمام می‏کنید؟ اگر تا کنون نمی‏دانستید، بدانید که تعداد دفعات حمام و میزان پاکیزگی بدن با توانایی‏های ذهنی و فراگیری شما رابطه شناخته شده‏ای دارد.
اگر می‏خواهید میزان فراگیری و قدرت یادگیری خود را افزایش دهید، هر روز صبح پس از برخاستن از خواب و پیش از آغاز فعالیت‏های فکری و جسمی خود، حمام کنید و حداقل در صورت نامساعد بودن شرایط، یک روز در میان این کار را انجام دهید.
وقتی که پوست ما نتواند هوای تازه را از طریق منافذ بی شمار خود به درون بکشد، احتمال کسالت عمومی بر سراسر وجود ما سایه می‏افکند و به دنبال همین کسالت است که بی حوصله می‏شویم و قدرت تمرکز خود را از دست می‏دهیم و توانایی یادگیری ما ناخودآگاه کاهش می‏یابد و به عبارتی آمادگی روحی برای یادگیری نداریم و این، به خاطر انسداد منافذ پوست است که با حمام کردن این منافذ باز می‏شوند. از طرفی در علم انرژی درمانی نیز اعتقاد بر این است که ما از طریق نقاطی در سطح بدن خود، انرژی‏های مختلف کائنات را دریافت می‏کنیم و اگر هر یک از این مناطق خاص پوستی دچار گرفتگی یا انسداد شوند، مسیر جریان انرژی دچار اختلال گشته، تعادل انرژیکی بدن ما بر هم می‏خورد. طبق تحقیقات، یکی از علل بسته شدن سطوح انرژی، تجمع مواد غیر قابل نفوذ مانند چربی‏ها و کثافات در این نقاط است و به همین دلیل است که حمام مداوم و منظم شیوه‏های انرژی درمانی، یکی از روش‏های اصولی تعادل انرژی‏های بدن به وسیله باز کردن منافذ پوست و همچنین به وسیله تعادل بخشی به بار الکتریکی بدن است. بدن ما حاوی بار الکتریکی خاصی است که توزیع متعادلی در سراسر بدن دارد. پس به دلایل متنوعی ما برای تمرکز حواس و احساس نشاط برای فراگیری و بروز هوش و استعدادهای نهفته خود، نیازمند تعادل جسمی و روحی و گریز از کسالت و بی حوصلگی و احساس اعتماد به نفس و سلامتی به واسطه پاکیزگی و آراستگی ظاهری خود هستیم و این اهداف، به میزان چشم‏گیری با حمام کردن روزانه به دست خواهند آمد. 
مژده پورحسینی / پرسمان شماره 28
 

کلیدهای بهداشتی یادگیری .

قسمت دوم
 
در شماره قبل، حتماً سه کلید بهداشتی یادگیری را خواندید؛ ®حمام کنید و درس بخوانید¯، ®صبحانه فراموش نشود¯ و ®سر به زیر نباشید¯. و این هم باقی کلیدها. باز هم ادامه دارد.

درست راه بروید

آیا تا به حال به راه رفتن خود دقت کرده‏اید؟ آیا تا به حال دوستانتان در مورد فیزیک بدنی شما در هنگام راه رفتن با شما صحبتی کرده‏اند؟ آیا از این گروه آدم‏هایی هستید که با گردنی افراشته و سینه‏ای فراخ و کمری راست راه می‏روند یا از آن گروهی هستند که پشت خود را خم می‏کنند و سینه را به تو می‏کشند و گردن خم می‏کنند؟ تصور شما از دیدن این دو گروه چیست و چه احساسی به شما دست می‏دهد؟
اغلب ما از دیدن گروه اول، حس اعتماد به نفس، توانایی، جوانی و شادابی پیدا می‏کنیم و با دیدن گروه دوم به یاد خجالت و شرم، ناتوانی و شکست می‏افتیم. این تصورات بسیار به حقیقت نزدیکند.
حقیقت آن است که نوع راه رفتن و ایستادن ما در توانایی‏ها و روحیه ما تأثیر به سزایی دارند و این امر دلایل علمی بسیار محکم و ثابت شده‏ای دارد.
وقتی که سینه را به تو می‏کشیم و پشت را خم می‏کنیم، در واقع ظرفیت قفسه صدری را کاهش می‏دهیم و حجم مفید و مؤثر ریه را کم می‏کنیم. با این کار، متأسفانه از میزان اکسیژن ورودی به ریه‏ها می‏کاهیم و حجم فضای مرده و انباشته از دی اکسید کربن سیاه و زیان‏بار را افزایش می‏دهیم.
در حالت سلامت، اکسیژن ورودی به ریه‏ها، شاخصی برای اکسیژن شناور در خون و اکسیژنی است که به اندام‏های مختلف و از آن جمله مغز و اعصاب می‏رسد.
وقتی که فردی پشت را راست نگه می‏دارد و قفسه سینه را بیرون می‏دهد، در واقع بر ظرفیت طبیعی ریه‏های خویش می‏افزاید و بیشتر از سهمیه خود اکسیژن دریافت می‏کند. این امر موجب می‏شود که اکسیژن بیشتر به خون و به مغز او برسد و احساس نشاط و شادابی و توانایی کند؛ زیرا همه سلول‏های مغزی و در واقع همه سلول‏های بدن او پیغام می‏فرستند که آماده انجام هر کاری که از آنها خواسته شود، هستند. آنها در اوج توانایی‏اند و این به انسان اعتماد به نفس می‏دهد و روحیه‏ای عالی برای یادگیری و به کارگیری ایجاد می‏شود.
پس، از فردا در شیوه راه رفتن خود بیشتر دقت کنید. سر را بالا بگیرد؛ گردن و ستون فقرات خود را راست کنید و عمیق نفس بکشید. می‏دانید چه احساسی خواهید داشت؟ احساس قدم زدن در یک باغ پر گل و این اثر اکسیژن است.
آرام و عمیق نفس بکشید

یک نفس آرام و عمیق خیلی از توانایی‏های شما را به شما باز می‏گرداند. توانای‏هایی که در اوج اضطراب و آشفتگی فکری به تاراج می‏روند و دست شما را خالی می‏گذرند. اگر در چنین لحظه‏هایی احساس درماندگی و خستگی فکر می‏کردید و ناتوانایی بر شما غلبه کرد، مفیدترین کار، یک نفس عمیق و آرام است.
انسان در هنگام اضطراب، ناخودآگاه نفس‏های سطحی و تند می‏کشد و به این وسیله بدن خود را دچار آلکالوز می‏نماید. آلکالوز که پدیده‏ای سیستمیک و ناشی از بالا رفتن ®PH¯ خون است، منجر به اثرات منفی، خصوصاً در سیستم مغز و اعصاب می‏گردد و آرام آرام سطح هوشیاری و توجه ما را کاهش می‏دهد.
این مسأله ممکن است تا آن جا پیش رود که تنفس سطحی و تند به بیهوشی کامل و یا غش منجر شود و چنانچه شما نیز بارها شاهد این قضیه بوده‏اید، برخی افراد وقتی دچار بحران یا مشکل لاینحلی می‏گردند، ناخودآگاه غش می‏کنند.
بر عکس این اتفاق، آن گاه رخ می‏دهد که شما با تسلط بر خود، یک لحظه از بحران فاصله بگیرید و آرام و عمیق نفس بکشید. این امر موجب می‏شود تا اکسیژن مناسب وارد خون شما گردد و سیستم اعصاب شما را تغذیه نماید و قدرت تصمیم‏گیری و تمرکز شما را باز گرداند و علاوه بر اینها از کاهش سطح هوشیاری و توجه عمومی شما نیز جلوگیری به عمل آورد.
پس به یاد داشته باشید که:

- هنگامی که استاد در فهرست اسامی به دنبال کسی می‏گردد تا از او سؤال کند،
- وقتی که سؤالات امتحانی را یک به یک می‏خوانید و هیچ جوابی در ذهن شما شکل نمی‏گیرد،
- وقتی که بادوستان خود درباره یک مطلب علمی بغرنج به سختی بحث و گفت و گو می‏کنید،
- وقتی که خدای ناکرده گرفتار یک دعوای نفس‏گیر یا خشم و عصبانیت شدید می‏شوید،
اولین کاری که باید انجام دهید، چند نفس آرام و عمیق است.
مطمئن باشید که روند همه جریانات فوق، به نحو مطلوبی تغییر خواهد کرد.
هوای خوب، نور خوب، دمای خوب

مکانی که برای مطالعه انتخاب می‏کنید، چه تأثیری در میزان یادگیری شما می‏گذارد؟ این یک سؤال مهم است.
محیطی که به عنوان محل مطالعه انتخاب می‏شود، باید چند ویژگی مهم داشته باشد تا توانایی و قدرت فراگیری شما را افزایش دهد. این ویژگی‏ها عبارتند از:
1- فراموش نکنید که سلول‏های مغز شما نفس می‏کشند و هر موجودی که نفس می‏کشد، در شرایط فقر اکسیژن، خسته و ناتوان شده، از کار خواهد افتاد. تهویه مناسب در محل مطالعه، یکی از اساسی‏ترین شرایطی است که ناگزیر و اجتناب‏ناپذیر است. وقتی که میزان اکسیژن موجود در فضایی که شما در حال مطالعه در آن هستید، مناسب و کافی باشد، شما به راحتی نفس می‏کشید و برای دریافت اکسیژن به سیستم تنفسی خود هیچ زحمتی نمی‏دهید. شما ناخودآگاه و نامحسوس، نفس می‏کشید و احساس رضایت درونی دارید. پس برای عملیات اکسیژن‏گیری، انرژی مضاعفی را صرف نمی‏کنید و انرژی مورد نیاز برای مطالعه و تمرکز جسمی و درونی لازم را برای یادگیری تلف نمی‏کنید. از طرفی سلول‏های مغزی برای عملیات فراگیری و به حافظه سپاری مطالب، نیازمند مصرف اکسیژن هستند. این نیاز در موقع یادگیری بسیار بیش از هر زمان دیگری است. یادگیری صحیح و مؤثر، وابسته به حضور مقادیر کافی اکسیژن و گلوکز است و بدون این دو، هر گونه فعالیتی در جهت فراگیری ناکام خواهد ماند.
2- فراموش نکنید که شما نوشتاری را فرا می‏گیرید که آن را به خوبی و وضوح ببینید. این، یک امر مسلم است که اگر درست و واضح صفحه کتاب خود را نبینید، به خوبی آن را به خاطر نمی‏سپارید. نور مناسب، شرط واجب دیگری است که در مکان مطالعه نباید نادیده گرفته شود. در نور کم و نامناسب، چشمان شما برای دیدن خطوط و کلمات تلاش بیشتری می‏کنند و از عضلات خود کار بیشتری می‏کشند؛ پس زودتر خسته می‏شوند و نیاز به استراحت پیدا می‏کنند و شما مجبور می‏شوید مطالعه را متوقف کنید. در نور کم و نامناسب، بسیاری از مطالبی که ناخودآگاه در میدان دید ما قرار می‏گیرند و ما بدون اراده آنها را وارد ذهن خود می‏کنیم نیز در تاریکی قرار می‏گیرند و میزان فراگیری نامحسوس ما کاهش می‏یابد. امروزه ما می‏دانیم که انواع فراگیری نامحسوس از مهم‏ترین راه‏های یادگیری‏اند و کمک به گسترش آنها، بر توانایی‏های ما می‏افزاید. نور کم و نامناسب علاوه بر همه اینها، موجب خواب‏آلودگی و احساس کسالت نیز می‏شود و این یکی از معضلات آشنای ساعات مطالعه است؛ پس برای آن که هنگام مطالعه چرت نزنید، نور کافی و مناسبی برای مکان مطالعه خود انتخاب کنید.
3- فراموش نکنید که هر سلول زنده‏ای در گرما آب از دست می‏دهد و چروکیده می‏شود و در سرما به تکاپو و صرف انرژی می‏افتد تا زنده بماند. حرارت مناسب، یکی دیگر از ویژگی‏های ضروری مکان مطالعه است.
بدن ما در گرمای شدید شروع به تعریق می‏کند، کم آب می‏شود گردش خون آن با مشکل مواجه می‏شود، کسل و خواب‏آلوده می‏گردد و سرانجام تمرکز خود را از دست می‏دهد. در سرما نیز سلول‏های بدن ما برای تعادل دمای درونی بدن، مجبور به صرف انرژی بیشتری برای گرماسازی درونی می‏شوند و جریان مصرف انرژی را از سلول‏های مغزی به سمت ماهیچه‏ها و اعضای درونی منحرف می‏سازند و میزان توانایی ذهنی و قدرت یادگیری ما کاهش می‏یابد. بهترین شرایط حرارتی برای محل مطالعه، دمایی نزدیک به دمای بدن یا چند درجه خنک‏تر است که موجب نشاط و هوشیاری می‏شود. 

لباس‏های تنگ مغز شما را فشار می‏دهند

اندازه لباس و کفش شما چقدر است؟ لباس و کفشی که هم اکنون بر تن دارید، چگونه است؛ این یک شوخی نیست و مسئله‏ای کاملاً جدی و بهداشتی است.
کسانی که عادت دارند لباس یا کفش کوچک‏تر از اندازه واقعی خود انتخاب کنند و از پوشیدن لباس‏های تنگ و چسبان خوششان می‏آید، با یک مشکل سلامتی روبه‏رو می‏شوند. آنها با اختلال خون‏رسانی مواجه خواهند شد.
پوشیدن لباس‏های تنگ، خصوصاً اگر ساعت‏های طولانی طول بکشد، تأثیر قابل توجهی بر خون‏رسانی اعضای مختلف بدن و سیستم‏های حیاتی می‏گذارد و در واقع بدن را با یک مشکل جدی روبه‏رو می‏کند.
وقتی که پوست به شدت تحت فشار قرار گیرد، مویرگ‏های سطحی آن بسته می‏شوند و جریان خون در آنها متوقف می‏شود و ما می‏دانیم که قسمت اعظم تبادلات اکسیژنی و غذایی در سیستم عروقی بر عهده مویرگ‏هاست. وقتی که مویرگ‏ها نتوانند در سطح پوست، وظیفه خود را به درستی انجام دهند، پوست به عنوان وسیع‏ترین عضو بدن انسان، دچار کم خونی و انباشتگی مواد دفعی و نوعی خفگی سلولی می‏شود. این احساس خفگی و تنگی نفس، در هنگام پوشیدن لباس‏های تنگ، کاملاً ملموس و محسوس است و چون مویرگ‏ها، واسطه‏های اصلی سرخ‏رگ‏ها و سیاه‏رگ‏ها هستند، به علت عدم عبور صحیح و کامل خون از آنها، در سطح پوست، نوعی انباشتگی خون در برخی اعضا و کمبود خون در برخی دیگر رخ می‏دهد و تعادل عمومی بدن کاملاً آشفته می‏گردد و درهم می‏ریزد.
پوشیدن کفش تنگ هم اثرات مشابه و حتی بدتری دارد. پاها که در علم طب و بهداشت، به عنوان «قلب دوم» انسان نامیده می‏شوند، در یک نقطه کاملاً مهم و سوق‏الجیشی در سیستم خون‏رسانی بدن قرار گرفته‏اند. اگر پاها تحت فشار دائمی و طولانی قرار گیرند، شاهد اثراتی مشابه نارسایی قلبی از نوع فشاری خواهیم بود. سیستم خون‏رسانی در نقطه تلاقی عروق مهم، با یک انسداد فشار مواجه خواهد شد و خستگی زودرس، احساس مشکل تنفسی، خستگی فکری و در طولانی مدت، ضعف بینایی و آسیب‏های عروقی و عوارض قلبی بر جای خواهد گذارد.
علاوه بر همه اینها، کفش و لباس تنگ، یک مشکل دیگر نیز ایجاد می‏کند.
شما به زودی متوجه خواهید شد که (تمرکز حواس) شما بسیار کاهش یافته است و این یک حقیقت است. لباس و کفش تنگ و نامناسب، به علت وارد شدن مداوم پیام‏های عصبی از نواحی تحت فشار، از تمرکز فکری شما خواهد کاست و به این دلیل و دلایل مهم پیشین، قدرت یادگیری و توانایی‏های مغزی و ذهنی شما را تحت تأثیر منفی قرار خواهد داد. یک بار دیگر اندازه واقعی کفش و لباس خود را تعیین کنید و برای سلامت جسم و فکر خود، فقط از اندازه مناسب خود استفاده کنید.
نامناسب‏ترین زمان یادگیری

مناسب‏ترین زمان برای فکر کردن و فعالیت‏های ذهنی چه وقتی است؟
نامناسب‏ترین زمان برای کارهای فکری، یادگیری و تفکر چه زمانی است؟
آیا به این موضوع توجه کرده‏اید که برخی زمان‏ها بهتر یاد می‏گیرید و بعضی وقت‏ها کاملاً در یادگیری ناتوان و درمانده می‏شوید؟ این مطلب از نظر علمی قابل بحث و گفت‏وگو است.
اوقات مناسب و نامناسب زیادی وجود دارد که شما می‏توانید زمان مطالعه خود را با آنها تنظیم کنید؛ اما یک زمان وجود دارد که از همه وقت‏ها برای مطالعه نامناسب‏تر است و هیچ کس هم در این مطلب شکی ندارد.
به یاد داشته باشید که هرگز «بعد از غذا خوردن» قصد مطالعه و یادگیری نکنید؛ چون کارآیی شما بسیار کاهش خواهد یافت و نهایتاً مغبون و ناراضی خواهید شد.
وقتی معده شما پر از غذاست، جریان خون به سمت دستگاه گوارش منحرف می‏شود تا مهم‏ترین وظیفه خود را در آن زمان انجام دهد. در هنگام هضم و جذب غذا، گوارش عالی و مطلوب برای بدن شما بسیار واجب‏تر از فعالیت‏های فکری و ذهنی است.
بنابراین، جسم هوش‏مند شما به انتخاب احسن می‏پردازد و مصلحت وجود شما را در نظر می‏گیرد و تمامی انرژی و توجه خود را صرف عملیات گوارشی می‏کند.
به همین دلیل، خون کافی و مورد نیاز برای یادگیری و ادراک به دستگاه مغزی و عصبی نمی‏رسد و شما بیشتر تلاش می‏کنید و کمتر فرا می‏گیرید. علت خواب‏آلودگی شما بعد از غذا خوردن هم همین است. دستگاه مغزی و اعصاب، توانایی کافی برای هوشیار نگه داشتن ما را نخواهد داشت و ناگزیر تن به استراحت و خواب خواهد داد؛ البته توجه به این نکته مهم است که اندکی خواب و استراحت، بهترین کاری است که شما بعد از صرف غذا می‏توانید انجام دهید.
همه این مطالب در صورتی صادق است که شما به میزان کافی و به قدر نیاز خود غذا خورده باشید؛ اما خدا نکند که اهل علمی زمام اختیار غذا خوردن را از کف دهد. معده انباشته و متورم تا ساعت‏ها شما را اذیت خواهد کرد و علاوه بر احساس‏های ناخوشایند گوارشی، قدرت ذهنی و یادگیری شما را چندین ساعت به شدت کاهش خواهد داد و تازه پس از این ساعات، خستگی عمومی ناشی از تلاشی که جسم بیچاره شما برای هضم و جذب آن همه خوراکی انجام داده، نمایان خواهد شد و خلاصه آن که امید نداشته باشید که تا روز بعد، افقی برای یادگیری شما گشوده شود.

کلید طلایی آرامش

این کلید طلایی را هم به عنوان حسن ختام به دست شما می‏سپارم تا در بحرانی‏ترین لحظات بتوانید به آسانی آرامش خود را بازیابید.
در طب فشاری، نقاط متنوعی برای ایجاد آرامش و تمرکز وجود دارد که مهم‏ترین آنها نقاطی در ناحیه ابروهاست. دو نقطه در بالای ابروها، چنانچه به صورت مداوم و دورانی چند لحظه تحت فشار قرار گیرند، کانال‏های انرژی را به سمت سیستم مغز و اعصاب باز نموده، موجب بازگشت آرامش و تعادل روحی و عصبی می‏گردند و یک نقطه در میان دو ابرو که از همه مهم‏تر است، با فشار ملایم انگشت‏ها حال ما را دگرگون می‏کند.
شما هم شاید ناخودآگاه وقتی که خیلی عصبی و آشفته هستید، دستان خود را به سمت پشیانی برده؛ ابروان خود را ماساژ می‏دهید. این یک هدایت درونی غیرارادی است که شعور ناخودآگاه ما آن را راهنمایی می‏کند.
از این به بعد می‏توانید کاملاً آگاهانه و با اطلاع کامل از اثرات مفید و سلامتی‏بخش آن در هنگام ناراحتی و اضطراب، چشمان خود را ببندید؛ در حالت آرامی بنشینید و با دو انگشت اشاره و نشانه، ناحیه میانی ابروها را به آرامی و به صورت چرخشی با دوران مختصر در طول چند دقیقه به طور مداوم و بی‏وقفه تحت فشار قرار دهید؛ پس از یک بار انجام این کار، آثار آرامش‏بخش و تمرکزآفرین آن را احساس خواهید کرد و در هنگامی که سر جلسه امتحان دست و پای خود را گم کرده‏اید و یا ساعاتی پیش از امتحانات نهایی که نگران حجم باقیمانده درس هستید و یا در موقعیت تصمیم‏گیری‏های بزرگ و حیاتی و در هر وضعیت نامطلوب و اضطراب‏آور دیگری، از این روش آسان و مؤثر بهره ببرید.

منابع‏

1- محمد رضا یحیایی، دایرة المعارف هفت طب دنیا، 1374.
2- توماس اندرولی، مبانی طب داخلی سیسل، ترجمه رضا ملک زاده، نشر اشتیاق، 1380.
3 - ابوالفضل ارجمند، طب فشاری، نشر فاضل، 1377.
4- ویلسون پاوول، کتاب کوچک آرامش، نشر فراوان، 1380.
5- نیک آنیتا، 60 نکته برای موفقیت در امتحان، نشر قدیانی 1380.
6- فیلد لیندا، 60 نکته برای زندگی بهتر، نشر قدیانی 1380

پرورش دقت
 
بیشتر افراد با آن که با اشتیاق فراوان و تمرکز خوب سر جلسه حاضر می شوند و به سخنران یا مدرس گوش می سپارند، پس از چند دقیقه حواسشان پرت می شود و وقتی به خود می آیند، می بینند که دقایقی چند گذشته و در این مدت کاملاً در جای دیگری بوده اند.
یکی از شایع ترین مشکلها، عدم تمرکز حواس در کلاسهای درس، جلسات سخنرانی، سمینارها و کنفرانس هاست.
بیشتر افراد با آن که با اشتیاق فراوان و تمرکز خوب سر جلسه حاضر می شوند و به سخنران یا مدرس گوش می سپارند، پس از چند دقیقه حواسشان پرت می شود و وقتی به خود می آیند، می بینند که دقایقی چند گذشته و در این مدت کاملاً در جای دیگری بوده اند. شاید در یک جلسه دو ساعته، شما چهل دقیقه با تمرکز عالی به جذب مشغول باشید و هشتاد دقیقه دیگر را به طور پراکنده مشغول افکار ذهنی خودتان باشید. اگر شما بتوانید در همان کلاس، تمامی مطالب را بگیرید، خود باعث می شود که حجم عمده ای از فعالیت مطالعه شما در منزل کاسته شود. شاید تا به حال با افرادی برخورد کرده باشید که فقط در کلاس حضور می یابند و بسیار کم در منزل مطالعه می کنند.
معمولاً شما در این حالت به خود و اطرافیان خود می گویید: نمی دانم چرا با این که من ساعتها در منزل درس می خوانم یک دهم آن را هم نمی خواند، همیشه نمره های من از او کمتر است. شما باید توجه داشته باشید که مدت زمان مطالعه شما مطلقاً مهم نیست بلکه زمان مطالعه مفید و متمرکز شماست که مهم است. بسیاری از اوقات شما ساعتها کتاب به دست دارید و مشغول مطالعه اید اما زمان مطالعه متمرکز و مفید شما از یک ساعت بیشتر تجاوز نمی کند. علاوه بر این، درصد مهم و عمده ای از یادگیری در کلاس درس صورت می گیرد. شاید خودتان تجربه کرده باشید که آموختن درسی که زمان تدریس آن، شما در کلاس حاضر نبوده اید، چقدر دشوار است. اما حضور در کلاس از نظر فیزیکی چندان مهم نیست بلکه شما باید حضور مؤثر و متمرکزی در کلاس داشته باشید. ما هم اکنون می خواهیم تکنیکهایی را ارائه دهیم که شما با عمل کردن به آنها و فقط با عمل کردن به آنها بتوانید دانش آموز و دانشجویی فعال و درگیر باشید. 

راهکارهای علاقمندی دانش آموزان به مطالعه
 
دانش آموزان را باید به مطالعه علاقمند کرد چه کتب درسی را در دست بگیرند و چه کتاب های دیگر را. در این نوشتار تلاش شده است که راهکارهایی برای مطالعه صحیح آینده سازان ارائه شود. بی شک عمل به اصول مطالعه می تواند بهره وری بیشتری را برای دانش آموزان داشته باشد.
اصول مطالعه
1- استمرار در مطالعه: مطالعه به طور مستمر بدون وقفه در ساعات برنامه ریزی انجام گیرد.
2- انضباط در مطالعه: اصل انضباط در هر کاری سبب ایجاد نظم در فعالیت های فردی و اجتماعی است و آن یک قاعده کلی حاکم برزندگی و طبیعت است و مطالعه برای رسیدن به دانایی و توانایی بخشی از روند زندگی بوده و تابع اصل نظم است.
3- تنوع در موضوع: ثبات موضوع مطالعه برای مدت زیادی سبب کاهش فعالیت مغزی است. برای ایجاد تنوع چندین موضوع را باید مورد مطالعه قرار داد. این بدان معنی نیست که در یک ساعت برنامه ریزی چندین نوع کتاب خوانده شود.
4- تنظیم برنامه مطالعه: در تنظیم برنامه باید به اهداف و احساس نیاز مطالعه کننده توجه کرد.
5- برنامه باید انعطاف داشته باشد (مطالعه کننده احساس اجبار نکند).
6- برای مطالعه هر درس وقت کافی منظور شود.
7- در طول برنامه به منظور ایجاد فرصت طبقه بندی، سازماندهی مطالب قبلی و آمادگی ذهنی برای مطالب بعدی باید زمان معینی استراحت در نظر گرفت.
8- مطالعه هر درس، نزدیک به ساعت آموزشی همان درس باشد.
زمان ها و موقعیت های نامناسب برای مطالعه
مسائلی که در مطالعه باید از آن اجتناب کرد به شرح زیر است:
الف- از ایجاد فاصله زیاد بین مطالعه خودداری شود.
- مطالعه به دلیل خستگی اندام های حسی در آخر شب صورت نگیرد.
- مقدار زمان مطالعه 1.5 تا 2 ساعت بوده و سپس با استراحت کوتاه مطالعه دوم صورت گیرد.
- مطالعه نباید در زمان خستگی حاکم بر بدن باشد.
- در طول سال مطالعه روزانه مفید بوده و در شب امتحان ایجاد اضطراب می کند و اضطراب سبب کاهش قدرت حافظه است.
- در صورت محدود بودن زمان نباید با سرعت بیشتری مطالعه نمود.
- زمان مطالعه باید دور از تشویش و نگرانی باشد.
عوامل مؤثر در یادگیری
1- احساس نیاز و علاقه و اشتیاق.
2- داشتن دانش و اطلاعات قبلی از دروس پیش نیاز و درک آن.
3- فهمیدن اهداف درس و نقش و تأثیر آن در زندگی روزمره.
4- تمرین، تکرار و ممارست و تعمیم دادن مفاهیم به مصداق ها.
5- داشتن یک چهارچوب کلی و تقسیم آن به مواد آموزشی.
6- رعایت زمان و مکان یادگیری که عاری از هرگونه عوامل مخل باشد.
7- صحیح خوانی، درک مفهوم و تجزیه و تحلیل مفاهیم.
همان طور که می دانید توانایی خواندن یکی از اساسی ترین مهارت ها برای کسب موفقیت تحصیلی است. بنابراین چگونه می توانیم انگیزه وعلاقه لازم برای مطالعه را در فراگیران ایجاد کنیم؟ باید گفت، بهترین راه ایجاد علاقه به ادبیات، درک اهمیت و تأثیر مطالعه در زندگی روزمره است. معلمان به این امر آگاهند و به همین دلیل در کلاس های درس با اهداف برنامه ریزی شده قبلی، وقت زیادی را صرف ایجاد علاقه و عشق به مطالعه در دانش آموزان می کنند اما ایجاد انگیزه و تقویت عشق به مطالعه دائمی، تنها وظیفه معلمان نیست بلکه والدین نیز در این امر نقش مهمی برعهده دارند.
توصیه هایی برای تقویت مطالعه:
1- قبل از هر چیز، مطالعه را بین اعضای خانواده به صورت یک عادت همیشگی درآورید و از دوران کودکی و در طول دوران تحصیلی سعی کنید به صورت مستمر و بدون وقفه ادامه داشته باشد.
2- با استفاده از امکانات موجود در کتابخانه های شهر و با راهنمایی های کتابدار، کتاب های مناسب گروه سنی و مقطع تحصیلی دانش آموزان را انتخاب کنید.
3- بهترین و پربارترین اوقات برای شما و فرزندتان زمانی است که مطالعه می کنید.
4- رفتن به کتابخانه را بخشی از برنامه هفتگی خود قرار داده و اجازه دهید فرزندتان در کتابخانه با داشتن فرصت کافی به سراغ قفسه های کتاب رفته، با نگاه کردن به آن ها کتاب مورد علاقه اش را انتخاب کند.
5- بسیاری از فیلم های سینمایی و برنامه های تلویزیونی براساس کتاب های منتشر شده، ساخته می شوند. اگر فرزندتان به فیلم یا برنامه خاصی علاقه مند است او را به خواندن فیلمنانه یا قصه مربوط به آن فیلم تشویق کنید.
6- در دنیای امروز که عصر اطلاعات است ما با انبوه اطلاعات در قالب کتاب، مجله، روزنامه و... مواجهیم که این منابع وسایل ترغیب نوجوانان و جوانان به مطالعه می باشد.
7- و بالاخره این که میزان اهمیت و ضرورت مطالعه در زندگی انسان ها را یادآوری کنید

کنترل محیط مطالعه
 
1ـ یک مکان معین را برای مطالعه کرن تخصیص دهید. آیا شما مکانی را در اختیار دارید، که در آن با خودتان خلوت کنید؟
اگر تصمیم به مطالعه کردن دارید، باید بهترین مکان ممکن را برای این کار پیدا کنید. البته این مکان حتما باید آرام و بی سرو صدا باشد و درآن شخص در اثر صداهایی مانند رادیو، تلویزیون و سرو صدای اشخاص دچار گیجی نشود. اما این مسئله کاملا هم قطعی نمی باشد. چون 80% مطالعه دانشجویان در اتاق خودشان انجام می‌شود نه در کتابخانه.
مکانی که شما در آن به مطالعه می‌پردازید و هیچ کار دیگری در آن انجام نمی‌دهید، بهترین چیز ممکن در دنیا می باشد. پس از مدتی، مطالعه کردن به رفتاری مناسب با آن محیط ویژه تبدیل میشود. سپس در هرجایی که در این دنیا قرار بگیرید، فکر می‌کنید باید کار متناسب آن محل را انجام دهید. به این روش توجه کنید:
هنگامیکه وارد کلاس درس می‌شوید ومی‌نشینید، کارتان را با توجه به حرفهای استاد شروع می‌کنید،. در این جا نگرشها و توجه و رفتارتان به طور خودکار عمل می‌کنند. برای اینکه قبلا آن اتاق با چیزهایی مانند درس و گوش دادن وغیره مرتبط شده است چنانچه موقعیت این مکان ( کلاس درس ) را برای جاهای دیگر هم بوجود بیاورید،‌ در می‌یابید که در آن مکانها هم آسانتر می‌نشینید و مطالعه می‌کنید.
2ـ‌ قبل از شروع یک تکلیف، زمانی را که برای پایان دادن به آن انتظار دارید برروی یک صفحه بنویسید. گزارشی از اهداف مورد نظرتان تهیه کنید. این مرحله در کل، زمانی را تلف نمی‌کند. اما می‌تواند بسیار مفید باشد. این مرحله ممکن است فشار خیلی کمی بر روی شما داشته باشد و در نتیجه رفتار مطالعه شما به صورت ثابتی بهبود می‌یابد. صفحه‌ای که بر روی آن اهدافتان را یادداشت کرده‌اید، بعنوان شاخصی از کارآمدی روش مطالعه تان نگهداری کنید. سعی کنید هر روز هنگام عصر سطح اهدافتان را بطور جزئی افزایش دهید، سعی نکیند که درجه اهدافتان را به صورت رؤیایی بالا ببرید. فقط اهداف را بافاصله زمانی کم افزایش دهید.
3ـ با انتخاب نمادهای اجتماعی که به مطالعه مربوط است، توانایی تمرکزتان را تقویت کنید. در این رابطه شکل خاصی از لباس مثلا یک کلاه، روسری ، یک مجسمه جدید و یا یک تو‌تم را انتخاب کنید. قبل از اینکه مطالعه را شروع کنید، کلاه را بپوشید یا مجسمه کوچکتان را بر روی میز قرار دهید. این اعمال از دو راه به تمرکز شما کمک می کنند. اول از همه، علامتی برای اشخاص دیگر است مبنی بر اینکه در حال کارکردن هستید و
محترمانه از آنها می‌خواهید که مزاحم شما نشوند ( تمرکزتان را به هم نزنند ). دوم، برگزار کردن این مراسم کوتاه و منظم به شما در انجام دادن کارتان کمک میکند اما به هنگام نامه نوشتن، تخیل کردن و یا پرسه زدن در اطراف،از مجسمه یا کلاهتان استفاده نکنید. استفاده از این روش را فقط به زمان مطالعه اختصاص دهید. اگر جادویتان علاوه بر کتاب با چیزهایی دیگر نیز مرتبط شده بدنبال یک نماد دیگر باشید. باید مواظب باشید که
نمادهایتان به نشانه‌ای برای برانگیختن رؤیا ها تبدیل نشوند .
4ـ اگر حواستان پرت شده است، بایستید و رویتان را از کتابهایتان برگردانید: در حالی که به کتاب خیره شده ودر مورد قوی‌تر شدن ضعف تان با خود نجوا می کنید. پشت میزتان ننشینید، اگر این کار را بکنید بعد از مدتی مطالعه با رؤیا پردازی و احساس گناه مرتبط خواهد شد و اگر مجبور به تخیل هستید که همه ما گاهی انجام می دهیم بلند شده و در اتاق قدم بزنید. اتاق را ترک نکنید. فقط بایستد و در حالی که به تکالیف درسی تان نگاه نمی کنید به تخیل بپردازید. عمل فیزیکی ایستادن، فکر شما را بر روی کارتان متمرکز می‌سازد. در این مورد سعی کنید. بزودی متوجه می‌شوید گفتن این جمله به خود که " من بای بایستم"به شما در متمرکز کردن حواستا کمک می‌کند.
5ـ در آخر هر صفحه مکث کنید. و وقتیکه مشغول خواندن هستید، آهسته تا 10 بشمارید. این ایده‌ای است که زمان مطالعه شما را ممکن است افزایش دهد. اگر هنگام خواندن افکارتان آشفته است و نمی‌توانید تمرکز داشته باشید، این کار برای شما سودمند است. اگر در حین مطالعه کسی از شما سؤال کند که " چقدر خوانده اید " شما تنها به او جواب دهید: " در حدود سی دقیقه ". این روش را به کار ببرید اما به خاطر داشته باشید این راه فقط به عنوان یک راه حل اضطراری برای نداشتن تمرکز به کار می‌رود.
6ـ برای شروع مطالعه، زمان معینی را اختصاص دهید. رفتار و عادات معین همیشه در طی روز در زمان مربوط به خودشان رخ می دهند . اگر یک روز خود را مورد بررسی قرار دهید ، در می یابید که همیشه کارهای معینی را در زمانهای پیش بینی شده ای انجام می دهید . ممکن است که این مسئله درروزهای مختلف، تغییراتی داشته باشد اما عموما بعضی از رفتارهای شما به صورت عادی دارای وقت بخصوصی می‌باشند. اگر با خودتان رو راست وصادق باشید، در‌‌‌ می یابید که شروع کردن رفتارهای کنترل شده توسط زمان، کاری نسبتا ساده است. مسئله مورد توجه این است که اگر بتوانید بطور عادتی مطالعه کنید یا حداقل قسمتی از مطالعه روزانه خود را انجام دهید ،بعدها شروع آن آسانتر خواهد بود . سعی کنید زمان مطالعه را به صورت عادتی در آورید و به آنچه که قبل از شروع مطالعه انجام می دهید، دقت کنید. این یک روش برای بهتر کردن تمرکزتان است .
7ـ درست قبل از شروع زمان مطالعه ، هیچ کار ناتمامی را شروع نکنید. بسیاری از مردم در مورد کارهایی که نسبت به انجامشان تعهد دارند و نیمه تمام مانده اند ، فکر می کنند . آنها مجبور هستند که این کار ها را انجام دهند تا از تعهدی که دارند، رهائی یابند . فعالیتهای نیمه تمام معمولا بیشتر از کارهای تکمیل شده ، ذهن را مشغول می‌کنند. اگر عقیده مذکور را درباره عادت تخیل کرد بکار ببرید، متوجه خواهید شد که فعالیت ها و تکالیف ناتمام در مقایسه با آنهایی تمام شده‌اند، بیشتر موجب تخیل ورؤیا پرد ازی می‌گردند. بنابراین وقتیکه می‌دانید به زمان مطالعه که خودتان آن را انتخاب کرده‌اید، نزدیک می‌شوید ذهنتان را درگیر مسائل پیچیده و بحث‌های طولانی نکنید.
سعی کنید که به زمان مخصوص مطالعه عادت کنید وبه اعمالی که قبل از شروع مطالعه انجام می دهید ، توجه کنید . این راهی برای بالا بردن توانایی تمرکز شماست.
8ـ اهداف کوتاه مدت ومنظمی را برای خود در نظر بگیرید. این زمان را به زیر مجموعه‌هایی تقسیم کنید وقتیکه اولین صفحه را تمام کردید، زمان خاصی را برای این کار اختصاص دهید. اگر ریاضی می‌خوانید ، زمانی را برای حل هر مسئله در نظر بگیرید. به عبارت دیگر تکالیف تان را به واحدهای کوچکی تقسیم کنید . برای همه اهداف معین شده زمانی را تعیین کنید . این شیوه توانایی شما را برای مطالعه کردن ، افزایش می دهد بدون اینکه تمرکزتان را از دست بدهید.
9 ـ از یک دفترچه یادداشت به عنوان یاد یار استفاده کنید. ترفند دیگری که به شما در با لا بردن تمر کز کمک می کند ، قرار دادن یک مداد و کاغذ در کنار دفتر یادداشت شما است . اگر در هنگام مطالعه ، ذهنتان مشغول مسائلی می شود که باید آن را انجام دهید آن را در دفترچه یاد داشت کنید در این صورت مطمئن می شوید که در صورت نگاه کردن به دفترچه متوجه کارهایی که باید انجام دهید خواهید شد. نگرانی در مورد فراموش کردن کارهایی که باید انجام دهید، ممکن است موجب اختلال در مطالعه شود.
10ـ قبل از اینکه مطالعه را شروع کنید، استراحت کنید. برای تمرکز داشتن از خودتان بپرسید: آیا مطالعه وکار کردن بر روی کتاب، چیزی است که مرا بترساند؟
اگر مجبور باشید که موارد ناخوشایندی را مطالعه کنید و شما می‌دانید که از خواندن آن مطالب احساس بدی به شما دست می‌دهد، چه عکس العملی نشان می‌دهید ؟ احتمالا مطالعه را متوقف کرده و مشغول خیالبافی می‌شوید ودلایل خوبی برای متوقف کردن مطالعه پیدا می‌کنید. اگر اینگونه عمل کنید می‌توان گفت که اضطراب یادگیری دارید،تنها راه از بین بردن اضطراب یادگیری، یادگرفتن این مطلب است که چگونه استراحت کنیم. اگر از لحاظ حسمی و روحی کاملا استراحت کرده باشید، تقریبا غیر ممکن است که هیچ نگرانی از خواندن به خود راه دهید. کتاب را با آرامش مطالعه کنید نه با هیجان و اضطراب. وقت مطالعه، مطالعه کنید ونگرانی رابرای زمان خودش بگذارید. هردو را در یک زمان انجام ندهید. 

روش هایی برای موفقیت در آزمون کنکور
 
برای کسب موفقیت در آزمون سراسری باید چندین عامل در کنار یکدیگر قرار گیرند که به مهمترین آنها اشاره می‌کنم:

1) شناخت خود و قابلیت‌های فردی

اگر بخواهیم در این قسمت بحث کنم، باید ساعت‌ها بنویسم، ولی خیلی خلاصه باید بگویم که اینقدر کلمه‌های ”نمی‌توانم، نمی‌توانم، نمی‌شه، دیر شده!“ و خیلی از جمله‌های منفی دیگر استفاده نکن و به یک تغییر اساسی، ولی کوچک فکر کن و از همین الان هم شروع کن.

2) تعیین هدف با توجه به قابلیت‌های فردی

هدف، خود را کوتاه در نظر نگیر، تنها به فکر ورود به دانشگاه نباش، به فکر این باش که بعد از تحصیلات، بتوانی خدمتی به جامعه? خود داشته باشی: در این صورت، مطمئن باش دنیا هم به دنبالت خواهد آمد.
3) برنامه‌ریزی منسجم و تلاش و استقامت در تحقق آن

بعد از تعیین هدف7 با یک برنامه‌ریزی منسجم و تلاش و پشتکار، حرکت خود را آغاز کن، برنامه‌ریزی در این نبرد، شامل چند قسمت می‌باشد:
الف) خواندن درس‌های سه سال دبیرستان و پیش‌دانشگاهی
ب) شرکت در آزمون‌های آزمایشی
ج) تزیه و تحلیل آزمون‌های آزمایشی و رفع اشکال‌های آنها و درس عبرت گرفتن از آنها.
4) توکل بر خداوند مهربان

با توکل بر خداوند متعال، می‌توانی بر بسیاری از مشکل‌های این دوره از قبیل ترس، اضطراب، استرس و ... غلبه کنی، به دلیل اینکه تو تلاش خود را می‌کنی؛ بقیه را به خدا واگذار کن چون ”ما مأمور به انجام تکلیف هستیم نه نتیجه“.
اما در این مبحث و در این مجال به بند شماره 3 برمی‌گردیم و قسمت (ب) را توضیح می‌دهم ولی بدان اگر این چهار بند را انجام دهی، نتیجه? خوبی در انتظار تو است.
شرکت در آزمون‌های آزمایشی

به منظور ایجاد آمادگی لازم برای شرکت در آزمون اصلی، لازم است در چندین آزمون شرکت کنی تا هدف‌های زیر تحقق یابد:
1) سنجش از خود و کارهای انجام شده در طی سه چهار هفته‌ای گذشته.
2) آشنائی و عادت با فضای آزمون که مهمترین اثر آن، کاهش استرس حاکم بر جلسه می‌باشد.
3) روشن شدن نقاط ضعف و قوت در درس‌های مختلف و برنامه‌ریزی صحیح و مناسب‌تر برای آزمون بعدی.
که البته مزایای بسیار دیگری نیز در این خصوص وجود دارد که مجانی برای توضیح آن نیست.
اما قبل از ارائه? راهکارهای مطالعاتی برای آزمون‌های آزمایشی، اجازه بدهید کمی از زبان خودتان برایتان بگویم!پ!:
? تا از مدرسه به خانه برسم، دیگر خسته‌ام و حوصله? درس خواندن ندارم!
می‌دانم تکلیف‌های مدرسه را انجام بدهم یا درس‌های پایه را بخوانم؟!
? اگر درسظهای پیش و مدرسه را بخوانم، درس‌های پایه می‌ماند و باعث می‌شود که همان درس پیش را هم نتوانم درست بخوانم، چون اعصابم خُرد می‌شود!
? تا یک درس را شروع می‌کنم، دو ساعت می‌گذرد و وقت خوابیدن می‌رسد و بقیه? درس‌ها می‌ماند!
? یک نگاه به برنامه? آزمون بعد و یک نگاه به کتاب‌های زیاد باقی مانده و نخوانده، دیوانه‌ام می‌کند!
? بهتر است امسال رو بی‌خیال بشم و بزارم برای سال بعد، چون تا الان هیچ کاری نکرده‌ام!
یادت باشد که تست‌های کنکور نه فقط از درس‌های پیش است و نه فقط از درس‌های پایه، بلکه می‌توان گفت به طور میانگین 50 درصد از درس‌های پیش و 50 درصد از درس‌های پایه است، بنابراین تنها اکتفا کردن به یکی از آن دو، ما را به سرانجام خوبی نخواهد رساند. پس با این حجم زیاد چه باید کرد؟!بیشتر داوطلبان کنکور، دانش‌پژوهان پیش‌دانشگاهی هستند. دانش‌پژوهانی که به منظور معمول تا ساعت 2 الی 3 بعدازظهر در محیط مدرسه هستند و تا به منزل برسند، ساعت 4 بعدازظهر می‌شود.پس باید بدانید که چگونه درس‌های پیش و پایه را به موازات هم بخوانید تا نتیجه بگیرید:
یک قاعده? کلی را هرگز فراموش نکنید که مرور درس‌ها تا 12 ساعت بعد از آموزش اولیه? آن، کمک خواهد کرد تا 80 درصد مطالب در ذهن شما شکل بگیرد و فراموش نشود و اگر به فردا یا فرداهای دیگر سپرده شود، بازدهی آن به کمتر از 50 درصد کاهش می‌یابد. سع یکنید مطابق با برنامه? کلی زیر حرکت کنید:
1) درس‌های هر روز را همان روز مطالعه کنید. (نکته? بسیار مهم) شروع کار شما در منزل باید با درسظهای همان روز و مرور آنها باشد که حس‌های بسیار دارد از جمله اینکه چون در سرا تازه یاد گرفته‌اید، برای مرور و انجام تکلیف‌های آن، وقت زیادی از شما نمی‌گیرد و این صرفه‌جوئی مناسبی در وقت شما است.
2) یکی دو درس از درس‌های پایه را هر روز انتخاب کرده و در برنامه? خود قرار دهید.یعنی در کنار درس‌های پیش، هر روز یکی دو درس ا زدرس‌های پایه مطالعه شوند. البته نه به این مفهوم که کل حجم مربوط به آزمون در آن درس‌های خاص را یک روزه بخوانی، بلکه مبحث‌ها را باید به چند قسمت تقسیم کنید.
3) پرکاری تستی در درس‌ها را در همان روز مطالعه انجام ندهید، بگذارید دست کم یکی دو روز از مطالعه بگذرد و بعد پرکاری تستی داشته باشید.
شاید بگوئید که مطلب‌های خوانده شده فراموش می‌شود! به همین دلیل، باید پرکاری تستی با فاصله? مطالعاتی، انجام شود. چرا که اشکال‌ها و نکته‌هائی که فراموش کرده‌اید را شناسائی و آنها را دوباره مطالعه می‌کنید تا یادگیری حاصل شود.
علت فراموشی دلیل و حاصل نشدن یادگیری کامل است، اگر شما تست زدن را به دقت بعد از مطالعه شروع کنید، بیشتر تست‌ها را درست می‌زنید و از کار خود لذت می‌برید که لذتی کاذب است؛ زیرا مطالعه? درس در ساعت‌های قبل، به شما کمک می‌کند تا نسبت‌ها را درست پاسخ دهید. پس به خود و حافظه? خود فرصت دهید تا مطالب و عیب و نقص آن در ذهنتان شکل بگیرد، سپس به رفع آن اقدام کنید.
4) کلاس شما در فاصله? بین دو آزمون، تنها به تمام کردن درس‌ها و یکبار مطالعه کردن آنها نباشد. سعی کنید درسظها و موارد آزمون را 4 تا 5 روز قبل از آزمون تمام کنید و در این فاصله 4 تا 5 روزه، یک مرور و جمع‌بندی پرکار خود و درس‌ها داشته باشید، چرا که جمع‌بندی و مرور، بسیار مفید و معجزه‌آسا می‌باشند. دور دوم مطالعاتی، به صورت جمع‌بندی، بازدهی کار شما را دست کم 20 تا 30 درصد بالا می‌برد و به دلیل آنکه تنها با مرور و تمرین و تکرار است که مطالب ا زحافظه? کوتاه‌مدت وارد حافظه? بلندمدت می‌گردد، درواقع مرور و تکرار، نتیج? کار شما را بسیار تغییر خواهد داد. به‌طور حتم این کار را انجام دهید (تمام کردن درس‌ها 4 تا 5 روز قبل از برگزاری آزمون)
5) کار معین در زمان معین را تمرین کنید. برای رسیدن به این توانائی که من در اختیار مطلب و زمان نباشم، بلکه مطلب و زمان در اختیار من باشند، لازم است که زمان بگذارید در شروع، کمی سخت است، ولی با تمرین، مطمئن باشید به توانائی‌های بالائی در مطالعه? زیاد ولی در زمان کم، دست خواهید یافت. یکی از راهکارهای اصلی در رسیدن به این توانائی، ”یادداشت‌برداری“ و ”خلاصه‌نویسی“ است که خود، مطلبی جدا است که به یاری خدا در فرصتی دیگر به آن می‌پردازیم.
6) آزمون‌های آزمایشی و نتیجه‌گیری در آزمون‌ها را جدی بگیرید تا در آزمون اصلی هم بتوانید نتیجه? مطلوب را داشته باشید.

 جمع‌بندی از مطلب‌های بالا

1) در یک روز، تنها به یک یا دو درس اکتفاء نکنید، دست کم سه تا چهار درس را در برنامه? مطالعاتی خود داشته باشید (دست کم هم یکی از درس‌ها عمومی باشد)
2) دانش‌آمزوانی که به مدرسه می‌روند، روزی پنج ساعت مطالعه در روزهای مدرسه و ده ساعت مطالعه در روزهایتعطیل را در برنامه? خود داشته باشند.
3) سعی کنید بعدازظهره یک ساعت استراحت (خواب) در برنامه? خود داشته باشید. چرا که یک ساعت خواب بعدازظهر برابر است با چندین ساعت خواب شب. (به گفته کارشناسان و پزشکان) به این ترتیب بعد از خواب بعدازظهر، بازدهی مطالعه، بسیار بالا خواهد رفت. خواب بعدازظهر را در برنامه? خود قرار دهید، چون نتیجه‌ای معجزه‌آسائی دارد.

در پایان، یک نتیجه? کلی کمی هم تکراری ولی مهم:

? کار معین در زمان معین را یاد بگیریم. البته این توانائی و مهارت در تمام مرحله‌های زندگی، راه‌گشا و کارآمد بوده است.
? بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما آرامش می‌دهد.
? بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما اعتمادبه‌نفس خواهد بخشید.
? بدانید انجام کار معین در زمان معین، به شما نیروئی افزون‌تر از قبل خواهد داد.

روش های مطالعه قبل از امتحان
 
 
از ناپلئون بزرگ در میانسالی پرسیدند: «در عمرت از چه چیزی بیشتر هراس داری؟» خیلی ساده گفت: «امتحان!» ظاهرا ترس این سردار بزرگ هم چندان بیراه نبوده است. در هر سن و سال و وضعیت تحصیلی که باشیم باز هم امتحان، امتحان است و ترس و اضطرابهای ویژه خودش را دارد. غرض از این مقاله ترساندن بیش از حد شما از آزمون و امتحان نیست، گرچه هر چه به خرداد نزدیک می شویم، دلهره های پایان سال تحصیلی دانش آموزان را گرفتار می کند. در این نوشتار شما را با روش های کاربردی جهت آمادگیتان برای امتحانات پایان سال، آشنا می کنیم.
علت بیشتر مشکلات آموزشی دانش آموزان عدم استفاده صحیح از نیروی فکری و ذهنی است. مهمترین دلیل که سبب می شود مطالب درسی در زمان برگزاری امتحانات به فراموشی سپرده شود، عدم حضور ذهن است. اما این که چطور مطالعه کنیم، نخستین پرسشی است که دانش آموزان در کلاس های یادگیری روش های آموزشی می پرسند. گام اول برای مطالعه درس های امتحانی، تنظیم برنامه درسی است. درس خواندن نیز همانند دیگر مسائل مهم زندگی به برنامه ریزی و تنظیم و دقت نیاز دارد. برنامه ریزی به شما کمک می کند که استفاده مفیدتری از مدت زمانی که در اختیار دارید بکنید و انرژی ذهنی تان را بیهوده هدر ندهید. برنامه ریزی را با یک هدف آغاز کنید. مثلا تعیین کنید که در مدت زمانی که تا شروع امتحانات در پیش دارید، می خواهید چه درسی را بیش از همه مطالعه کنید و یا در چه درسی ضعیف هستند که باید بیشتر روی آن تمرکز کنید. به این توجه نکنید که چون استعداد زیادی در بعضی از درس ها مثلا ریاضی ندارید، وقت گذاشتن بی فایده است. این یک حقیقت است که ما کاری را انجام می دهیم که دوست داریم. اما اگر هدف از درس خواندن برایمان روشن باشد دیگر علاقه داشتن یا نداشتن و حتی استعداد مهم نیست. هدف در شما انگیزه ایجاد می کند که با خاطری آسوده و به دور از نفرت درسی به یادگیری درس مورد نظر بپردازید. در برنامه ریزی خود تنها به یک درس اکتفا نکنید. برخی افراد از شیوه مطالعه تک درس استفاده می کنند. اینکه شما یک هفته برای خواندن یک درس وقت بگذارید، ذهن تان خیلی زود خسته شده و یادگیری تان کاهش می یابد. به جای شیوه تک درس، مطالعه ،3 4 درس را در برنامه تان بگنجانید. به تناسب بین دروس انتخابی نیز توجه کنید. مطالعه همزمان درس هایی که با عدد و فرمول سروکار دارد، شیوه کارآمدی نیست. خواندن شیمی و فیزیک در یک روز به طور چشمگیری ذهن شما را خسته می کند و مانع از ادامه فعالیت مغزی شما می شود. ترکیب درس های مفهومی مثل ریاضی و فیزیک با درس هایی که به حفظیات معروفند مثل ادبیات بهترین شیوه برای مطالعات تمام وقت به شمار می رود.

خودتان را از مطالعه بیزار نکنید:

این که شما خودتان را برای امتحان آماده می کنید به معنی حذف تفریح و سرگرمی از برنامه روزانه نیست. بعد از 54 تا 50 دقیقه مطالعه به یک ربع استراحت نیاز دارید. نوشیدن یک لیوان آب میوه یا شیر به همراه بیسکویت یا آجیل در این میان تاثیر مفیدی بر عملکرد مغزی شما خواهد داشت. می توانید برای خودتان پاداش تعیین کنید. با خودتان قرار بگذارید که اگر فلان درس را به موقع و البته با یادگیری کامل تمام کردید، به تماشای برنامه تلویزیونی دلخواه بروید پس از این که برنامه ریزی کردید به مطالعه مشغول شوید. چگونگی مکان و زمان مطالعه تاثیر مهمی در فرایند یادگیری شما دارد. البته این موضوع به روحیات شما بستگی دارد.
بعضی ها فقط در محیط آرام درس می خوانند یک سری هم در مکان های شلوغ و با هر سروصدایی می توانند به مطالعه بپردازند. در هر حال باید در هر مکانی که هستید تمرکز حواس داشته باشید.
همیشه عواملی وجود دارند که سبب حواس پرتی ما از موضوع اصلی می شوند. یادآوری خاطرات و تخیلات گوناگون که عموما منشا محیطی دارد و از سرو صدا و رفت و آمد دیگران حاصل می شود، از مهمترین مواردی است که باعث از دست رفتن تمرکز و حضور ذهن می شود. در این زمان صدبار هم که یک نوشته را بخوانیم در ذهن مان ثبت نمی شود.
برای این که ذهن تان از موضوع اصلی دور نشود، تند بخوانید. نه آن قدر که چیزی نفهمید. سرعت مطالعه خود را تا آنجا افزایش دهید که یک درگیری ذهنی مطلوب ایجاد شود. سپس از خودتان سوال بپرسید. سوالاتی که پیرامون موضوع اصلی درس دور می زند به شما کمک می کند در حین تند خواندن، ابتدا چیزهایی را بخوانید که فهم شان برایتان ساده است. تمامی زیرنویس ها ، پاراگراف ها، سرفصل ها و مطالبی را که مهم به نظر می رسند بخوانید. در یادگیری فرمول ها و لغات خارجی به جای حفظ کردن آنها، شکل شان را به خاطر بسپارید. به کارگیری گوش و چشم در درک مطالب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. صدای خودتان را ضبط کنید و در طول روز گوش کنید. این کار به شما کمک می کند تا در هر لحظه ای حتی زمانی که به استراحت مشغولید از طریق تکرار، مطالب را در حافظه تان ثبت کنید

آموزش روش های مطالعه به کودکان
 
یکی از پرسشهایی که این روزها بیشتر دانش آموزان از خود می پرسند، این است که چگونه باید درس بخوانند تا هم بهتر متوجه مطالب درسی شوند و هم نمره های بهتری کسب کنند؟ به طور طبیعی هر دانش آموزی به این پرسش پاسخ متفاوتی می دهد.
عده ای شبها که محیط اطراف ساکت تر است مطالعه می کنند، عده ای با دوستان خود درس می خوانند، تعدادی صبحها که مغز آمادگی بیشتری دارد، زودتر از خواب بیدار می شوند و درآن هنگام درس می خوانند و... ممکن است شما هم یکی از دانش آموزانی باشید که نه تنها روشهای یاد شده ؛ بلکه دیگر روشهای مطالعه را نیز امتحان کرده باشید. ولی باز نتیجه دلخواه خود را از مطالعه نگرفته باشید. در اینجا قصد نداریم تا شما را با روش مطالعه خاصی آشنا کنیم ؛ بلکه هدفمان این است که روشهایی را به شما بیاموزیم تا بتوانید با استفاده از آنها بهره وری از مطالعه خود را افزایش دهید.

دانش آموزان در طول سالهای تحصیلی خود ممکن است به درسهای خاصی علاقه مند بوده و در همین حال علاقه ای به مطالعه برخی از کتابهای درسی خود نداشته باشند. مثلا دانش آموزی ممکن است به فیزیک ، ریاضی ، تاریخ ، زیست شناسی و... علاقه نداشته باشد؛ ولی مساله این است که به هر حال باید برای ورود به مدارج تحصیلی بالاتر در آن درس نمره قبولی گرفت. دانش آموزان به طور معمول هنگامی که سر کلاسی حاضر می شوند که علاقه ای به مطالب آن هم ندارند، مدام به ساعت خود نگاه می کنند و دوست دارند که زودتر زمان بگذرد. ممکن است خود شما نیز چنین احساسی را تجربه کرده باشید؛ ولی پرسش این است که آیا راهی برای غلبه بر این مشکل وجود دارد؟

پیش از ورود به کلاس مطالعه کنید

برای هر مشکلی راه حلی وجود دارد و یکی از روشهایی که شما می توانید با کمک آن دروسی را که به آنها علاقه ندارید با تمایل بیشتری مطالعه کنید، این است که پیش از حضور در کلاس درس یاد شده ، نگاهی به کتاب انداخته و بکوشید اطلاعاتی درباره موضوع مورد نظر خود جمع آوری کنید.
اهمیت مطالعه پیش از حضور در کلاس (چه درسهای مورد علاقه خود و چه درسهایی که تمایلی به آنها ندارید) این است که هرچه اطلاعات اولیه و دانسته های شما درباره یک موضوع درسی بیشتر باشد، خود به خود کشش بیشتری در شما برای فراگیری آن بوجود خواهد آمد. شاید تا به حال به این موضوع فکر کرده باشید که چرا دبیران و استادان شما اینقدر به شما تاکید می کنند که پیش از ورود به کلاس ، مطالعه سطحی و اجمالی و سریعی بر آنچه که قرار است تدریس شود داشته باشید. علت این تاکید بیشتر به خاطر همین تاثیر اطلاعات اولیه است. با دانستن اطلاعات اولیه شوق یادگیری و تمرکز حواس شما در کلاس بیشتر شده و مطالب بیان شده را بهتر درک می کنید. اگر باور ندارید امتحان کنید تا خودتان تجربه کنید.
از خود پرسش کنید

در مطالعه اولیه هدف شما گرفتن اطلاعات ابتدایی و کنجکاو کردن ذهن با گرفتن اطلاعات ساده و کم حجم مقدماتی است ؛ ولی روش دیگری که می توانید از آن برای افزایش میزان بازدهی و به خاطر سپردن بیشتر مطالب استفاده کنید، پرسش کردن قبل ، هنگام و پس از مطالعه است. با کتاب شوخی کنید

تعدادی از دانش آموزان هنگامی که تلویزیون تماشا می کنند یا با دوستان خود صحبت می کنند همیشه خوشحالند؛ ولی هنگامی که صحبت از کتاب و مطالعه می شود جدی و اخمو می شوند. در روانشناسی حافظه و یادگیری گفته می شود: مطالبی که بار هیجانی بیشتری دارند، بیشتر در حافظه می مانند و بهتر به خاطر آورده می شوند؛ زیرا هیجان ، علاقه ، تمرکز و ورود مطلب به حافظه را موجب می شود. برای نمونه از شما پرسیده می شود که آیا همسایه 8 سال پیش خود را به خاطر می آورید؟ شما می گویید نه ، از شما می پرسند همان که 2 بچه داشت ، شما می گویید نه به خاطر نمی آورم ، همان که پدرش فروشنده لباس بود و شما باز هم به خاطر نمی آورید. به شما می گویند: همان که خانه شان آتش گرفت.
یک مرتبه همه چیز در ذهنتان زنده می شود؛ چرا که آتش گرفتن بار هیجانی موثری داشته است. اگر چه آتش گرفتن ، یک هیجان منفی در شما ایجاد کرده بود، ولی در هر حال هیجان انگیز بود و همین هیجان باعث می شود که شما خاطره آن آتش سوزی را بخوبی به خاطر بسپارید. به همین ترتیب شما می توانید برای این که مطالب درسی را بهتر و بیشتر به خاطر بسپارید با کتاب ارتباط عاطفی و احساسی برقرار کنید.
یکی از بهترین روشهایی که شما می توانید به همین منظور از آن استفاده کنید، این است که با کتاب شوخی کنید. این موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زیادی می کند.
هر چه می توانید به سخت ترین مطالب کتاب بار هیجانی مثبتی بدهید و آن را بخوانید.
اگر بخواهید می توانید با زبان خوشایند خودتان با همه مفاهیم کتاب شوخی کنید. مثلا هنگامی که قسمتی ازکتاب (درسی یا غیردرسی) برایتان خیلی جالب بود، در حاشیه آن بنویسید: "چه جالب". اگر برایتان تعجب آور بود، علامت تعجب بگذارید یا اگر پرسش برانگیز بود، علامت پرسش بگذارید. یک دانش آموز فعال به این ترتیب می تواند با کتاب درگیر شود و عقاید و عواطف خود را به شکلی با نوشتن اعلام کند 

شما می توانید با پرسش ، ذهن خود را هدفدار کنید. اشتباهی که به طور معمول دانش آموزان مرتکب می شوند این است که آنها به طور معمول تعدادی پرسشهای حافظه ای کم ارزش از خود می پرسند. مثلا بوعلی سینا در چه تاریخی متولد شد؟
جنگ جهانی دوم در چه تاریخی شروع شد یا هیمالیا کجاست ؟ پرسشهایی از این قبیل کم ارزش ترین پرسشهایی است که شما می توانید از خود بپرسید، ولی برای به خاطر سپردن بیشتر مطالب شما، باید از پرسشهای کاربردی ، تحلیلی ، ترکیبی استفاده کرد.
پرسشهای کاربردی جالب ترین نوع پرسشها هستند و همان طور که از نامشان برمی آید می خواهند مطالب علمی را به مسائل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند، مثلا تشویق ، بلافاصله پس از یک عمل خوب چه نقشی در شکل گیری شخصیت مثبت کودک دارد؟ پرسشهای تحلیلی پرسشهایی هستند که در آن مطالعه کننده قدمهای منطقی یک شخص یا تغییر و تحول یک شی ئ یا وضعیت را از نقطه شروع تا پایان بررسی می کند. مثلا آنتونی رابینز، روان شناس معروف ، چگونه با همه ناکامی ها، زندگی خود را دگرگون کرد؟
پرسشهای ترکیبی پرسشهایی هستند که از پرسشهای تحلیلی قوی ترند و به پرسشهای خلاق معروفند. در این پرسشها شما می توانید با کنار هم قراردادن اطلاعات ، ایده ها و اندیشه های گذشته به طرح اندیشه های نو دست بزنید و آن را پرسشی کنید، مثلا تناسب مسکن و جمعیت را در 20 سال آینده ایران چگونه پیش بینی می کنید؟ باید به خاطر داشته باشید که این پرسشها را خواننده مطرح می کند و خود نیز به آنها پاسخ می دهد، پس هرچه پرسشهای قوی تری مطرح شوند، تمرکز و علاقه بیشتری نیز در شما ایجاد می شود. تنها به پرسشهای مطرح شده در کتاب اکتفا نکنید، بکوشید خودتان پرسشهای زیادی را به ترتیبی که گفته شد طرح کنید؛ زیرا در این صورت بیشتر به پاسخگویی علاقه مند می شوید.
در کلاس یادداشت برداری کنید

معلمان بارها در طول سالهای تحصیلی به دانش آموزان می گویند که آنها باید در سر کلاس شنونده ای فعال باشند؛ ولی مفهوم این عبارت چیست ؟ یعنی باید چگونه باشیم؟ شنونده فعال چه خصوصیات و ویژگی هایی دارد؟
بهترین و موثرترین راه برای این که شما یک شنونده فعال باشید این است که یادداشت بردارید. اگر می خواهید یک دانش آموز موفق شوید چه نیاز به یادداشت برداری را در سر کلاس احساس می کنید یا خیر، حتما از صحبت مدرس یا سخنران ، یادداشت برداری کنید. در یادداشت برداری موفق هیچ وقت نباید جمله ای را به طور کامل یادداشت کنید، بلکه باید تنها نکات را به صورت اشاره ای و مختصر یادداشت کنید. برای این منظور باید از واژه های کلیدی استفاده کنید که چون جرقه ای همه موضوع را به یاد شما می آورد. ممکن است شما بگویید که معلمتان به شما اجازه نمی دهد یادداشت برداری کنید.
حقیقت این است که معلم شما کار درستی انجام می دهد، زیرا دانش آموزان معمولا به شکل سنتی جمله های معلم خود را یادداشت می کنند و نوشتن یک جمله از صحبت های معلم عملا شما را از گوش دادن و درک جمله بعدی بازمی دارد، ولی در صورتی که تنها نکات را خلاصه وار یادداشت کنید، می توانید همزمان با تدریس معلم یادداشت کنید و از درک مطالب بعدی هم باز نمانید. شاید فکر کنید که مطالعه به این شکل خیلی وقت می برد و از روش سنتی مطالعه شما طولانی تر است ؛ اما توجه کنید که شما در این محاسبه ، زمان هدر رفته و مطالعه غیرمفید و غیرمتمرکز خود را به حساب نیاورده اید. شما در روش سنتی مطالعه ، وقت فراوانی را با حواس پرتی های متنوع و گوناگون از دست می دهید؛ اما با عمل به موارد گفته شده هم از هدر رفتن وقت خود جلوگیری کرده اید و هم لحظه به لحظه با علاقه و تمرکز حواس بیشتری مطالعه می کنید و در نتیجه بهتر یاد می گیرید.

کتاب درسی را چگونه باید خواند ؟
 
در این نوشتار ، روشی برای خواندن و مطالعه مطالب کتاب های درسی ارائه می شود که معرف به روش پ س خ ب ا ( پس خبا ) می باشد . این روش به نظر می رسد شیوه موثری برای بهتر فهمیدن و بهتر حفظ کردن مفاهیم و اطلاعات کلیدی است . نام این روش برگرفته از نخستین حرف نام هر یک از مراحل پنجگانه در مطالعه متون : پیشخوانی ،سوال کردن ، خواندن ، به خود پس دادن ؛ و آزمودن است. دو مرحله اول و آخر ویژه بررسی سراسری هر فصل از کتاب هستند و سه مرحله میانی اختصاص به هر بخش اصلی از هر فصل دارند .
مرحله پ یا پیش خوانی
نخست به مرور کلی فصل معینی از کتاب می پردازید تا با موضوعات کلی مطرخح شده در آن آشنا شوید . برای این منظور فهرست مطالب فصل را می خوانید . سپس مطالب فصل را مرور می کنید که طی آن ، عناوین بخش های اصلی و فرعی فصل را مورد توجه قرار می دهید ، و تصاویر و نمودارها را از نظر می گذرانید . مهمترین نکته در مرحله پیش خوانی این است که پس از مرور مطالب فصل ، چکیده پایانی فصل را با دقت مطالعه کنید و روی هر یک از نکاتی که در آن آمده تامل کنید . در این مرحله ممکن است سوال هایی به ذهنتان خطور کند که پس از خواندن متن کامل فصل بتوانید به آنها پاسخ دهید . این مرحله ، تصویری کلی از مطالب فصل و سازمان بندی آن به دست می دهد .
مرحله س یا سوال کردن
همان طور که قبلا گفته شد ، مراحل سوال کردن ، خواندن و به خود پس دادن ویژه هر بخش عمده هر فصل است . بخش های هر فصل از کتاب مورد نظرتان را یکی یکی در نظر بگیرید ، هر سه مرحله سوال کردن ، خواندن و به خود پس دادن را در مورد هر فصل اعمال کنید . سپس به بخش بعدی کتاب بپردازید . قبل از مطالعه مطالب هر بخش ، نخست عنوان آن بخش و عنوان های فرعی آن را بخوانید . سپس در حین خواندن مطالب هر بخش ، موضوعات مهم آن را به صورت یک یا چند سوال در نظر بگیرید که بعدا باید به آنها پاسخ بدهید : از خود بپرسید : ` نویسنده در این بخش چه مفاهیم مهمی را در نظر داشته است ؟ ` مقصود از مرحله سوال کردن نیز همین است .
مرحله خ ( خواندن ) :
در این مرحله ، مطالب هر بخش از فصل را برای آگاهی از معنا و مفهوم آن با دقت بخوانید و ضمن خواندن ، سعی کنید به سوال هایی که در مرحله سوال کردن مطرح شده بود ، پاسخ دهید . در باره مطالبی که می خوانید تامل کنید و بکوشید بین آن مطالب و اطلاعات قبلی خود ارتباط برقرار کنید . می توانید زیر واژه ها یا عبارت های اصلی خط بکشید ، اما میزان آن از 10 تا 15 درصد متن تجاوز نکند . اگر مقصود از خط کشیدن زیر مطالب ، مشخص کردن واژه ها یا عبارت های اصلی برای مرور بعدی باشد ، خط کشیدن زیادی زیر مطالب ، مغایر با چنین هدفی است. تا وقتی تمام مطالب بخش معینی را نخوانده اید یا با همه مفاهیم اصلی آشنا نشده اید و اهمیت نسبی آنها را ارزیابی نکرده اید ، یادداشت بر ندارید .
مرحله ب ( به خود پس دادن )
 پس از خواندن هر بخش ، سعی کنید مفاهیم اصلی را به خاطر بیاورید و اطلاعات را از حفظ با خود بگویید . مفاهیم را به زبان خودتان بازگو کنید و اطلاعات را ترجیحا با صدای بلند و اگر تنها نیستید ، زیر لب تکرار کنید . مطالبی را که به یاد می آورید با متن کتاب تطبیق دهید تا مطمئت شوید که آنها را کامل و درست حفظ کرده اید . به کمک روش به خود پس دادن مطالب ، به کمبود اطلاعات خود پی می برید و می توانید آنها را در ذهن خود سازماندهی کنید . پس از آن که بخشی از فصل را به این شیوه مطالعه کردید ، به بخش بعدی بپردازید و دوباره مراحل سوال کردن ، خواندن . به خود پس دادن را تکرار کنید .
مرحله آ ( آزمون )
 پس از خواندن مطالب فصل باید به آزمون و مرور مطالب بپردازید . با مراجعه به یادداشت هایتان ، ببینید چه مقدار از مفاهیم اصلی را به یاد دارید . سعی کنید بفهمید چه پیوندی بین مطالب مختلف وجود دارد و این مطالب چگونه در فصل ، سازمان بندی شده اند . در مرحله آزمون ممکن است مجبور شوید فصل را مرور کنید تا صحت مفاهیم و مطالب اصلی حفظ شده را وارسی شود . در این مرحله باید چکیده فصل رابخوانید و ضمن آن جزئیات مربوط به هر یک از نکات چکیده را در نظر آورید . مرحله آزمون را هرگز به شب امتحان موکول نکنید . نخستین مرور مطالب فصل باید بلافاصله پس از خواندن آن انجام شود .
پژوهش های بسیاری حاکی از وجود فواید فراوان در روش پس خبا بوده و مسلما این روش کارآمدتر از روش روخوانی ساده مطالب است . در این روش مخصوصا به خود پس دادن مطالب ، نقش بسیار مهمی دارد . اختصاص بخش عمده طول مدت مطالعه به یاد آوری فعال مطالب بهتر از آن است که تمام وقت خود را صرف خواندن و بازخوانی مطلب کنید . بررسی ها موید این نکته اند که خواندن چکیده فصل بیش از مطالعه سراسر فصل ، کار آمدی دارد . خواندن چکیده پیش از خواندن مطالب فصل، چشم اندازی کلی از فصل فراهم می کند که خواننده را در سازمان دهی مطالب در حین خواندن مطالب یاری می دهد . حتی اگر نخواهید روش پس خبا را به طور کامل دنبال کنید ، بهتر است از فواید به خود پس دادن مطلب و نیز مطالعه چکیده فصل پیش از خواندن مطالب فصل غفلت نورزید .